هر آنچه درباره اوراق مشارکت و مراحل خرید و فروش آن باید بدانید

اوراق مشارکت هم مثل خیلی از بازارهای دیگر مالی جذابیت‌های خاص خودش را دارد. برای گرفتن بهترین سود این اوراق باید ویژگی‌های آن را بشناسید. اصولا پیش از شناختن ویژگی‌های هر بازار سرمایه‌ای باید با دنیای اوراق و قواعد خرید و فروش اوراق مشارکت در بورس آشنا شوید.

آشنایی با مفهوم اوراق مشارکت

اوراق مشارکت به اوراقی گفته می‌شود که ناشر آن به خریدار تعهد می‌دهد طی یک بازه زمانی مشخص که بیشتر مواقع یکسال است، سود مشخص و معلومی را هر ماه یا هر سه ماه یکبار به او پرداخت کند. در پایان یکسال هم در ازای پس گرفتن اوراق، اصل همان پولی را که خریدار بابت گرفتن اوراق مشارکت هزینه کرده، به او برگرداند. در حقیقت صاحب اصلی اوراق یا کسی که آن را برای فروش منتشر کرده، با انتشار اوراق تعهد می‌کند در ازای خرید این اوراق توسط مردم سود مثلا 18درصدی برای یکسال به او پرداخت کند و در پایان یکسال هم اصل پول را به همراه سود به او برگرداند. اما چه سازمان‌ها و شرکت‌هایی مجوز انتشار این اوراق را دارند؟ طبق قانون، شرکت‌های سهامی عام و خاص و شرکت‌های تعاونی تولید، برای تامین بخشی از منابع مالی لازم جهت ایجاد، تکمیل و توسعه طرح های سودآور تولیدی، خدماتی و زیرساختی اجازه انتشار آن را دارند.

اوراق قرضه چیست؟

اوراق مشارکت چه ویژگی‌هایی دارند؟

• تضمین سود مشخص و علی الحساب برای صاحبان آن در تاریخ سررسید
• ضمانت اصل مبلغ سرمایه‌گذاری شده برای دارندگان اوراق مشارکت
• سود بالاتر از سود عرف بانکی برای ترغیب مردم به خرید اوراق
• امکان گرفتن سود اوراق در سررسیدهای ماهانه، سه‌ماهه و سالانه
• سرمایه‌گذاری بدون ریسک و خطر برای خرید و فروش اوراق
• معافیت مالیاتی برای صاحب آن
• فروش اوراق هر زمان دیگری قبل از پایان سررسید هم امکانپذیر است و سود تا همان لحظه محاسبه می‌شود.

انواع اوراق مشارکت

برای خرید و فروش اوراق مشارکت حواس‌تان باشد که کدام نوع از اوراق را می‌خرید. اوراق ۲ دسته مهم بورسی و خارج از بورس دارند. البته بیشتر منظور از اوراق همان خارج از بورس است که خودش سه نوع را شامل می‌شود؛ اوراق ساده، قابل تبدیل به سهام و قابل تعویض با سهام. از بین این سه نوع ساده «با نام» یا «بی نام» بیشتر در بازار مالی ایران خرید و فروش می‌شوند و اوراق قابل تبدیل یا اوراق قابل تعویض با سهام چندان مورد استفاده نیستند.

اوراق مشارکت بورسی

اوراقی که با مدیریت دولت یا شرکت‌های مجاز – که اجازه انتشار اوراق را دارند- در بورس به فروش می‌رسد. برای خرید اوراق مشارکت بورسی نیاز به داشتن کد بورسی است. بعد هم از سامانه معاملاتی آنلاین یا ثبت سفارش اینترنتی اقدام امکان خرید اوراق وجود دارد.

اوراق خارج از بورس

همان اوراقی که معمولا بدون نام هستند و برای خریدشان باید به بانک‌های عامل و فروشنده مراجعه کرد. اوراق خارج از بورس شامل ۳ دسته پایین هستند.

با نام یا بی نام: اوراق مشارکت ساده در دو شکل «با نام» یا «بی نام» صادر می‌شوند. اوراق با نام به اسم فرد خریدار صادر می‌شوند. پس اگر آن را گم کنید، امکان سوءاستفاده از اوراق وجود ندارد. اما اگر اوراق بدون نام خریداری کنید، مانند چک حامل است. پس اگر آن را ازتان سرقت کنند یا گم شود، امکان نقد شدنش توسط هر کس دیگری هم وجود دارد. برای همین هم اوراق بی نام را حتما باید در جای امن و مطمئنی نگهداری کرد.

قابل تبدیل شدن به سهام: اوراقی که خریدار آن را می‌گیرد و امکان تبدیل شدن به سهام شرکتی که آن را منتشر کرده، دارد. پس اگر وضعیت اقتصادی و سوددهی شرکت ناشر  بعد از انتشار اوراق بهتر شود، امکان تبدیل اوراق به سهام و سود بیشتر برای دارندگان اوراق مشارکت هم وجود دارد.

قابل تعویض با سهام: اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام این امکان را به دارنده‌اش می‌دهد که در ازای واگذاری آن سهام شرکت‌های بورسی را بگیرد.

اوراق مشارکت بانک مرکزی

اوراقی که بانک مرکزی پرداخت سود و اصل پول خریدار اوراق را ضمانت می‌کند. امکان معامله و خرید و فروش برگه‌های بانک مرکزی به بانک‌های عامل مانند تجارت، ملت، پارسیان و… سپرده می‌شود.

مهم‌ترین مزیت‌های خرید و فروش اوراق مشارکت این‌هاست: گرفتن سود قطعی و تضمین شده، تضمین اصل پول و بدون ریسک بودن این نوع از سرمایه‌گذاری، امکان سرمایه‌گذاری با کمترین مبلغ ممکن. البته سود اوراق خیلی بالا نیست و شاید همین بزرگ‌ترین ایراد این نوع از سرمایه‌گذاری محسوب شود

تعریف مفاهیم اوراق

اگر قصد خرید اوراق مشارکت را دارید، بد نیست با مفاهیم و اصطلاحاتی که در این بازار استفاده می‌شود، آشنا شوید.

تاریخ سررسید

تاریخ سررسید یعنی مدت زمان اعتبار اوراق مشارکت که معمولا یکسال از زمان خرید است. در پایان سررسید با مراجعه به بانک، اصل پول اوراق که را به‌تان تحویل می‌دهند.

ارزش اسمی

همان قیمتی که روی اوراق چاپ و منتشر می‌شود، «قیمت اسمی» نام دارد. در زمان خرید و فروش اوراق به اندازه همان ارزش اسمی پول می‌گیرید یا می‌پردازید.

نرخ سود اسمی

نرخ سود اسمی در واقع سود اوراق مشارکت قبل از محاسبه نرخ تورم در مدت زمان سررسید همان اوراق است.

قیمت فروش اسمی

در واقع به عدد مبلغ هر سهم که در اساسنامه تعیین شده و روی برگه سهم چاپ شده، قیمت فروش اسمی می‌گویند. تعیین قیمت اسمی و قید آن روی ورقه سهم به این معنا نیست که سهم باید به قیمت اسمی به فروش برسد. البته قیمت فروش اسمی با ارزش واقعی بازار مطابقتی ندارد.

قیمت فروش واقعی

قیمت فروش واقعی در اصل قیمتی است که هر سهم بر اساس آن در بورس خرید و فروش می‌شود. میزان عرضه و تقاضا برای یک سهم قیمت فروش واقعی را تعیین می‌کند.

نرخ سود تا سررسید

مقدار سود قطعی که از لحظه خرید اوراق، انتشاردهنده تعهد به پرداختش می‌کند؛ مثلا بانک مرکزی تعهد می‌دهد در ازای خرید اوراق مشارکت سود 18درصد برای یکسال به دارنده آن بدهد.

مراحل و اقدامات مربوط به خرید اوراق مشارکت

اولین مرحله بعد از انتشار، انتخاب یک بانک از طرف انتشاردهنده اوراق برای واگذاری است. بعد از انتخاب بانک سرمایه‌گذار به همان بانک مراجعه می‌کند و کار خرید اوراق را در همان بانک انجام می‌دهد. برای گرفتن سود اوراق مشارکت – چه به صورت ماهانه و چه به صورت سه ماهه- هم می‌توان به بانک رفت و سود را گرفت و هم شماره حسابی برای گرفتن آن اعلام کرد.

در هنگام خرید اوراق مشارکت به چه نکاتی باید توجه کنیم؟

با نام یا بی نام بودن اوراق مشارکت از آن نکاتی است که باید به آن توجه کرد. باید به امکان نقدشوندگی آن در هر زمانی دقت کرد. این اوراق منتشر شده بهتر است حتی زودتر از زمان سررسید هم قابل نقد شدن باشد. بعضی اوراق سود قطعی 18 تا 22 درصد به دارنده‌اش پرداخت می‌کند و برخی دیگر هم  سود علی الحساب به صاحبش می‌دهد.

خرید اوراق مشارکت چه مزایا و معایبی دارد؟

مهم‌ترین مزیت‌های خرید و فروش اوراق مشارکت این‌هاست: گرفتن سود قطعی و تضمین شده، تضمین اصل پول و بدون ریسک بودن این نوع از سرمایه‌گذاری، امکان سرمایه‌گذاری با کمترین مبلغ ممکن. البته سود اوراق خیلی بالا نیست و شاید همین بزرگ‌ترین ایراد این نوع از سرمایه‌گذاری محسوب شود. یعنی سود این اوراق معمولا پایین‌تر از حوزه‌های دیگر سرمایه‌ای مانند بورس و رمز ارز و طلا و دلار است.

سود حاصل از خرید اوراق چقدر است؟

معمولا سود سالانه اوراق مشارکت حدود 2 تا 4 درصد بالاتر از نرخ سود سپرده بلند مدت یکساله بانک‌هاست تا خریداران تمایل به سرمایه‌گذاری در این بازار پیدا کنند. اما سود دقیق آن به انتشاردهنده و زمان سررسید هم برمی‌گردد و هر قدر اوراق سررسید طولانی‌تری داشته باشند، سود سالانه بیشتری هم پرداخت می‌کنند.

چه میزان کارمزد در خرید و فروش اوراق کسر می‌شود؟

خرید و فروش اوراق‌مشارکت معاف از پرداخت مالیات است. اما بابت خرید و فروش اوراق مشارکت کارمزد از خریدار اوراق گرفته می‌شود. هرچند مبلغ کارمزد خیلی پایین و حدود «7صدم» درصد قیمت اوراق است.