صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست؟

صندوق سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual Funds)، نوعی از ابزارهای مالی است که وجوه سرمایه‌گذاران را از طریق خرید اوراق بهادار مختلف در بازار بورس، سرمایه‌گذاری می‌کند. این صندوق‌ها با تجمیع سرمایه‌های خرد، امکان سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را برای افراد با سرمایه‌های اندک فراهم کرده و با مدیریت حرفه‌ای، ریسک سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهند. در این مطلب از رده با صندوق سرمایه‌گذاری مشترک آشنا خواهید شد.

تعریف صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، همان‌طور که از اسم‌شان پیداست، با استفاده از پول افراد عادی، اقدام به خرید اوراق بهاداری می‌کنند که احتمال می‌رود با مرور زمان ارزش آن‌ها افزایش پیدا کند و از این طریق سرمایه‌گذاران به سود برسند. بنابراین، یکی از گزینه‌های افراد عادی برای سرمایه‌گذاری روی اوراق بهادار همین صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند. مدیران و گردانندگان این صندوق‌ها بازارهای مالی را به‌خوبی می‌شناسند و اغلب رشته تحصیلی‌شان در همین حوزه است. به این ترتیب، این افراد با تکیه بر دانش و تخصص‌شان، سرمایه‌های افراد عادی را که معمولا در حوزه بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری روی اوراق بهادار دانش کافی ندارند، در فعالیت‌های سودآور سرمایه‌گذاری می‌کنند.

مقایسه صندوق سرمایه‌گذاری با سبدگردانی

ارکان صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارکان مختلفی دارند که کارشان مدیریت و نظارت بر عملکرد این صندوق‌هاست. این ارکان در اساسنامه هر صندوق پیش‌بینی شده است. برای این که بدانیم صندوق مورد نظرمان زیر نظر چه کسانی اداره می‌شود و وظیفه نظارت بر فعالیت صندوق بر عهده چه کسی است، باید ارکان صندوق را به‌دقت بشناسیم. ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری به شرح زیر هستند:

مجمع صندوق

بالاترین رکن صندوق، مجمع صندوق است که وظایف مهمی دارد. از جمله این وظایف می‌توان به انتخاب مدیر، متولی، ضامن و حسابرس و معرفی به سازمان بورس و اوراق بهادار اشاره کرد.

مدیر صندوق

این رکن وظایف اجرایی را بر عهده دارد. یک مدیر صندوق، متخصص در بازار سرمایه است. این شخص وظیفه دارد تا اطلاعات قابل ارائه را تهیه کرده و در اختیار متولی، حسابرس و سازمان بورس اوراق بهادار قرار دهد.

متولی صندوق

متولی صندوق رکن نظارتی صندوق را بر عهده دارد. این شخص توسط مجمع صندوق انتخاب می‌شود.

ضامن نقدشوندگی

ضامن هم توسط مجمع انتخاب می‌شود. پس از تایید سازمان بورس و اوراق بهادار در امیدنامه صندوق به عموم معرفی می‌شود. این شخص وظیفه فراهم کردن نقدینگی کافی در زمانی که صندوق نقدینگی ندارد را بر عهده دارد.

حسابرس

این رکن توسط موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و توسط متولی انتخاب می‌شود. مدت ماموریت این رکن توسط مجمع تعیین می‌شود.

کارگزاران صندوق

مدیر صندوق، برای انجام امور مربوط به معاملات سهام پذیرفته‌ شده در بورس اوراق بهادار از خدمات کارگزاران مورد تایید سازمان استفاده می‌کند. این کارگزاران که دارای مجوز فعالیت از سازمان بورس هستند، علاوه بر وظایف معمول، موظف به انجام وظایف محوله طبق اساس‌نامه صندوق خواهند بود.

سایر ارکان صندوق سرمایه‌گذاری مشترک شامل مشاور یا مدیر سرمایه‌گذاری، مدیر اجرایی، امین، موسسه نقل و انتقال، حسابرسان و مشاوران حقوقی و نهاد ناظر می‌شوند.

لیست صندوق های مختلط و درآمد ثابت

انواع صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک را می‌توان در سه دسته قرار داد:

صندوق سهامی

سرمایه‌گذاری در صندوق سهامی برای افرادی که دید بلندمدت دارند بهترین انتخاب است. این صندوق‌ها حداقل 70 درصد دارایی‌های خود را در سهام پذیرفته‌شده در بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها در ایران به دو دسته بزرگ و کوچک تقسیم می‌شوند. در صندوق‌های کوچک تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری قابل انتشار حداقل ۵ هزار و حداکثر ۵۰ هزار و در صندوق‌های بزرگ این ارقام ۵۰ هزار و 500 هزار واحد سرمایه‌گذاری هستند.

صندوق با درآمد ثابت

اگر شما به درآمد جاری نیاز دارید، بهتر است در این نوع صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنید. در این صندوق‌ها حداقل 70 درصد دارایی‌ها در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. بنابراین، بازدهی آن با بازدهی اوراق مشارکت و سپرده بانکی مشابه است.

صندوق مختلط

افرادی که به عدم کاهش ارزش اصل سرمایه خود اهمیت می‌دهند و می‌خواهند که بازدهی معمولی از رشد سهام داشته باشند، می‌توانند از سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مختلط به خواسته خود برسند. در این صندوق‌ها، با توجه به الزامات مربوط به حد نصاب‌ها، حداقل 40 درصد و حداکثر 60 درصد از ترکیب دارایی‌های سرمایه‌گذاران در اوراق بهادار با درآمد ثابت و مابقی در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود.

چطور انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک را مقایسه کنیم؟

افراد حرفه‌ای برای مقایسه صندوق‌ها پارامترهای مهمی همچون ضریب آلفا، ضریب بتا، بازدهی صندوق‌ها، همبستگی رشد شاخص و همبستگی افت شاخص را مورد بررسی قرار می‌دهند. البته اگر به عنوان یک فرد مبتدی قصد مقایسه انواع صندوق سرمایه‌گذاری مشترک را دارید، می‌توانید از روش‌های مختلف این کار را انجام دهید. در ادامه به معرفی بعضی از این روش‌ها خواهیم پرداخت:

• بررسی میزان نوسانات صندوق‌ها با توجه به نمودارهای NAV (نمودارهای صعودی که نوسان کم‌تری داشته باشند مطلوب‌تر خواهند بود)
• بررسی میزان ترکیب انجام شده در دارایی صندوق‌ها (هرچه تنوع این ترکیب‌ها بیشتر باشد، ریسک سرمایه‌گذاری کم‌تر خواهد بود)
• کمک گرفتن از مشاوران مالی که به تحلیل ریسک‌ها و بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازند.

مزایای صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

برخی از مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک عبارتند از:

مدیریت حرفه‌ای

مردم عادی که از یک طرف فرصت پیگیری بازارهای مالی را ندارند و از طریف دیگر دانش‌شان برای فعالیت در این بازارها کافی نیست، با سپردن سرمایه‌های خودشان به این نوع صندوق‌ها می‌توانند از دانش و تجربه کارشناسان بازارهای مالی و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای بهره‌مند شوند.

تنوع دارایی

این صندوق‌ها معمولا سهام ده‌ها و شاید چندصد شرکت مختلف را در اختیار دارند و وقتی کسی سرمایه‌اش را وارد چنین صندوقی می‌کند در واقع به صورت غیرمستقیم مالک بخش کوچکی از این شرکت‌ها می‌شود.

نظارت و شفافیت اطلاعاتی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند و موظفند اطلاعات مربوط به فعالیت‌هایشان را از طریق سامانه کدال در اختیار عموم بگذارند.

نقدشوندگی مناسب

یکی از دغدغه‌های سرمایه‌گذاران خرد نقدشوندگی است و ترجیح می‌دهند پول‌شان را جایی بگذارند که در صورت نیاز به‌سرعت به آن دسترسی داشته باشند. رکن ضامن نقدشوندگی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک تضمین همین نقدشوندگی است.

ریسک پایین و بازدهی مناسب

یکی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار ریسک تجربه و اطلاعات کم است. صندوق‌ها این ریسک را تقریبا پوشش می‌دهند و در میان‌مدت و بلندمدت بازدهی مناسبی برای سرمایه‌گذاران دارند.

صندوق سرمایه گذاری اهرمی چیست؟

معایب صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

در سال‌های اخیر افراد زیادی سرمایه‌های خودشان را به شکل‌های مختلف از دست داده‌اند. کسانی که تجربه سپرده‌گذاری در بعضی از مؤسسات مالی و اعتباری را داشته‌اند، ممکن است به صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم بدبین باشند و احتمال بدهند این صندوق‌ها هم به سرنوشت آن مؤسسات دچار شوند. اما باید بگوییم عیب صندوق‌های سرمایه‌گذاری هرچه باشد این نیست. این صندوق‌ها برعکس موسسات مالی و بعضی از بانک‌ها عملکرد شفافی دارند و فعالیت‌ها و فهرست دارایی‌هایشان را هر ماه در سامانه کدال منتشر می‌کنند.

سودی هم که این صندوق‌ها می‌سازند از محل افزایش ارزش اوراق بهادار است. به زبان خودمانی، این سود پشتوانه دارد و واقعی است. در صورتی که سود مؤسسات مالی ورشکسته اغلب سود موهومی بود و بیشتر از طریق منابع مالی سپرده‌گذاران جدید تأمین می‌شد. اما این صندوق‌ها بدون عیب هم نیستند. برخی از مهم‌ترین معایب این صندوق‌ها عبارتند از:

سود کمتر نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم

درست است که صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک معمولا بیشتر از سود بانکی سودآوری دارند، اما سود این صندوق‌ها نسبت به سود فعالان حرفه‌ای بازار سرمایه کمتر است. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در واقع با قبول ریسک بیشتر و کسب دانش و مهارت لازم، این امکان را دارند که در مقایسه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری سود بیشتری کسب کنند.

تسلط کمتر بر مدیریت سرمایه

کسانی که سرمایه خودشان را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌سپارند عملا نقشی در فعالیت‌های این صندوق‌ها ندارند و نمی‌توانند بر خریدوفروش‌های صندوق تأثیری بگذارند. بنابراین می‌شود گفت که کسانی که پول‌شان را در اختیار صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌گذارند تسلطی بر نحوه مدیریت پول‌شان ندارند. البته باید دقت کنیم که این افراد عملا به دانش و مهارت گردانندگان صندوق اعتماد می‌کنند و به آن‌ها اجازه می‌دهند سرمایه آن‌ها را به صلاح‌دید خودشان مدیریت کنند.

نداشتن حق رأی در مجامع

سرمایه‌گذارانی که مستقیما سهام شرکت‌ها را می‌خرند در واقع مالک بخشی از آن شرکت‌ها می‌شوند و در مجامع سالانه این شرکت‌ها حق رأی دارند. به عبارت دیگر، به اندازه سهامی که از آن شرکت در اختیار دارند، می‌توانند در مدیریت آن شرکت تأثیر داشته باشند. گرچه ممکن است این حق برای سهامداران خرد به چشم نیاید و در بسیاری موارد تأثیر ملموس نداشته باشد، اما وقتی همین سرمایه را وارد صندوق‌های سرمایه‌گذاری کنند، دیگر حق حضور در مجامع شرکت‌ها را ندارند و تأثیرشان بر مدیریت شرکت‌ها صفر مطلق است.

بازدهی سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک چگونه است؟

شما می‌توانید از طریق 3 مسیر اصلی از سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک درآمد به دست آورید:

• درآمدهای نقدی از سود سهام صندوق و بهره از اوراق قرضه موجود در صندوق: این درآمدها هر سال توسط صندوق به سرمایه‌گذاران توزیع می‌شوند.
• ارزش سرمایه‌گذاری‌ها بر اساس افزایش قیمت اوراق بهادار: اگر صندوق اوراق بهاداری که قیمت آن‌ها افزایش یافته را بفروشد، بازده سرمایه‌گذاری‌ها به دست می‌آید. بیشتر صندوق‌ها این بازده‌ها را هم به عنوان سود تقسیم می‌کنند.
• افزایش ارزش دارایی‌های صندوق: اگر ارزش اوراق بهادار موجود در صندوق افزایش پیدا کند ولی مدیران صندوق آن‌ها را نفروشند، ارزش سهام صندوق افزایش می‌یابد. در این صورت، شما می‌توانید سهام خود را با سود بیشتر بفروشید.

نکته: بعضی از صندوق‌ها به شما اجازه می‌دهند تا سودهای دریافتی را مجدداً در صندوق سرمایه‌گذاری کرده و سهام بیشتری دریافت کنید.

برای سرمایه‌گذاری در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چه کار کنیم؟

برای سرمایه‌گذاری در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، ابتدا لازم است که به یکی از سایت‌های seo.ir  یا fipiran.com مراجعه کنید. در این سایت‌ها با یافتن لیست صندوق‌ها و مشخصات تماس و آدرس آن‌ها می‌توانید ادامه مراحل را در پیش بگیرید. به یکی از شعبات صندوق مراجعه کنید یا با آن تماس بگیرید تا با پرداخت وجه و تکمیل فرم‌ها با توجه به راهنمایی مدیران، امکان سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها فراهم شود.