چرا ارز دیجیتال مشترک میان ۹ کشور آسیایی مهم است؟

در حاشیه نشست اتحادیه پایاپای آسیایی که شامل کشورهای بنگلادش، بوتان، هند، ایران، مالدیو، میانمار، نپال، پاکستان و سریلانکا می‌شد، این ۹ کشور آسیایی به توافق رسیدند که یک ارز دیجیتال بانک مرکزی مشترک ایجاد کنند. اما سوالی که پیش می‌آید این است: تا به حال چه کشورهایی از ارز دیجیتال مشترک استفاده کرده‌اند؟ آیا ایران تجربه‌ای از تشکیل ارز دیجیتال مشترک با سایر کشورها داشته است؟ احتمال موفقیت آن چقدر است؟ در این مطلب از رده به این سوالات پاسخ می‌دهیم.

در نشست اتحادیه پایاپای آسیایی چه گذشت؟

موارد زیر در این اجلاس بررسی شدند:

اصلاح اساسنامه اتحادیه با هدف تسهیل در پذیرش اعضای جدید

فرهاد مرسلی دبیرکل اتحادیه پایاپای آسیایی در مورد حضور کشورهای غیرعضو در نشست تهران این اتحادیه گفت: «علاوه بر کشورهای عضو، کشورهای روسیه، بلاروس، افغانستان و بانک توسعه اسلامی نیز حضور دارند. همچنین، یک سری از کشورهای غیرعضو نیز به صورت آنلاین به این نشست متصل شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به بانک مرکزی موریس از قاره آفریقا اشاره کرد».

او در پاسخ به این سوال که چرا کشورهای غیرآسیایی در نشست این اتحادیه آسیایی شرکت می‌کنند، گفت: «اتحادیه پایاپای آسیایی نزدیک به 20 سال است که در حال عضوگیری است و تاکنون تعداد اعضای آن به 9 کشور رسیده و قرار است دو کشور دیگر نیز به این اتحادیه بپیوندند. اساسنامه آن در سازمان ملل تصویب شده است و برای عضویت کشورهای غیرآسیایی ممانعتی وجود ندارد، اگرچه تابه‌حال این اتفاق نیافتاده است».

تعیین سبد جدید ارزی کشورهای عضو برای تسویه مبادلات بدون نیاز به ارزهای جهان‌روا

کشور‌های زیادی در حال دلارزدایی از اقتصاد خود هستند و می‌خواهند بهای نفت یا مواد غذایی را با واحد پولی غیر از دلار پرداخت کنند. این روند از سال ۲۰۱۱ از طرف چین و روسیه آغاز شد. به تازگی اتحادیه پایاپای آسیایی نیز با هدف دلارزدایی و استفاده از ارز‌های محلی و تقویت معاملات پایاپای بین ۹ کشور عضو فعالیت خود را آغاز کرد. اگر چه حجم مبادلات سال‌های گذشته این اتحادیه قابل توجه نبوده، اما تحولات پولی و مالی سال‌های اخیر و رشد تجارت در شرق و تقویت ارز‌های این کشور‌ها فرصت‌های جدیدی را پیش‌روی این اتحادیه قرار داده است.

چندی پیش معاون اول رئیس جمهور با اشاره به چشم‌انداز روشن این اتحادیه در حذف تدریجی دلار از معاملات تجاری گفته بود: «ایران در دلارزدایی در تجارت مصمم است و این اقدام پاسخ اجتناب‌ناپذیر کشور‌ها به پروژه سلاح‌سازی دلار است». اخیراً شاهد شتاب گرفتن روند دلار‌زدایی به صورت عملی در جهان به ویژه در اقتصاد‌های در حال توسعه هستیم که این موضوع به تازگی در کشور ما به یک بحث داغ تبدیل شده است. برخلاف موضع‌گیری‌های سیاسی و احساسی برخی کارشناسان اقتصادی در ایران، دلار‌زدایی یک «انتخاب داوطلبانه» توسط کشور‌های مذکور نیست بلکه یک پاسخ اجباری به تبدیل دلار به یک سلاح ارزی است.

به کارگیری ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی برای پرداخت‌های برون‌مرزی

موضوع دیگری که در این نشست مطرح شد، بحث تشکیل یک ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) مشترک میان اعضای اتحادیه بود. این ایده با ابتکار عمل ایران مطرح شد تا کشورهای عضو بتوانند روابط بانکی با یک‌دیگر را تسهیل کرده و برای تسویه‌ها کمتر از ذخایر ارزی خود استفاده کنند.

رونمایی از شبکه پیام‌رسان بین‌بانکی کشورهای عضو اتحادیه

کاهش نیاز به دلار و رونمایی از شبکه پیام‌رسان بین بانکی به جای سوئیفت اهداف و دستاورد‌های بزرگ و مهمی است که می‌تواند به مبادلات مالی و تجاری کشور‌های عضو کمک قابل توجهی کند. به علاوه این که اهداف اتحادیه پایاپای آسیا مانند دلارزدایی و کاهش نیاز به ارز‌های رایج، مستلزم تحکیم روابط کشور‌های عضو است. عمده معاملات تجاری ایران با اعضای کشور‌های اتحادیه پایاپای آسیاست، بنابراین با سیاست دلارزدایی که اتحادیه دنبال می‌کند می‌توان معاملات را با ارز ملی کشور‌ها پیش برد. بی‌تردید در صورت تحقق اهداف یاد شده شاهد رفع برخی مشکلات صادرات و واردات نیز خواهیم بود. به ویژه آن که رونمایی شبکه پیام‌رسان بین بانکی می‌تواند باعث عدم نیاز به سوئیفت شود و مبادلات ارزی و بانکی ما را با کشور‌های این اتحادیه تسهیل کند.

چه کشورهایی از ارز دیجیتال مشترک استفاده کرده‌اند؟

تا به حال چندین کشور به فکر استفاده از ارز دیجیتال مشترک افتاده‌اند:

ارز دیجیتال مشترک بین عربستان و امارات

در بهمن ماه سال ۱۳۹۷، بانک‌های مرکزی دو کشور امارات و عربستان به صورت رسمی اعلام کردند که یک ارز دیجیتال با نام عابر (Aber) را به صورت مشترک عرضه خواهند کرد. تلاش ترکیبی این دو بانک مرکزی برای انجام چنین پروژه‌ای از جمله اولین موارد در نوع خود است. نام عابر برای ارز دیجیتال مشترک عربستان و امارات از این جهت انتخاب شد که به عنوان واژه عربی، به معنی عبور از مرزها است و از طرفی ماهیت پروژه را به تصویر می‌کشد.

این پروژه به سه فاز مجزا تقسیم شده و طی این سه فاز، نسخه آزمایشی این ارز دیجیتال در شش بانک تجاری مختلف گسترش داده خواهد شد. بر اساس گزارش‌ها، در این پروژه از یک ارز دیجیتال با پشتوانه پول واقعی استفاده شده تا ملاحظات بیشتری پیرامون امنیت و سیستم‌های پرداخت موجود انجام شود.

ارز دیجیتال عابر نه تنها از نظر فنی برای پرداخت‌های بین مرزی مناسب است، بلکه از نظر معماری نسبت به سیستم‌های پرداخت متمرکز پیشرفت قابل توجهی دارد و تمام الزامات کلیدی شامل الزامات پیچیده پیرامون امنیت و تمرکززدایی و ریسک‌های اقتصادی برآورده شده و عرضه و ردیابی این ارز دیجیتال برای بانک مرکزی قابل مشاهده است.

ارز دیجیتال مشترک بین ایران و روسیه

ایران و روسیه در حال همکاری برای ایجاد توکن منطقه خلیج فارس هستند که قرار است به عنوان یک روش پرداخت در تجارت خارجی عمل کند. به گفته الکساندر براژنیکوف، مدیر اجرایی انجمن صنایع رمزارزی و بلاکچین روسیه، پیش‌بینی می‌شود که این توکن در قالب یک استیبل‌کوین با پشتوانه طلا منتشر شود.

هدف استیبل‌کوین مشترک راه‌اندازی شده توسط ایران و روسیه، امکان انجام تراکنش‌های فرامرزی به جای استفاده از ارزهای فیات مانند دلار آمریکا، روبل روسیه یا ریال ایران است. طبق گزارش‌ها، ارز دیجیتال بالقوه در یک منطقه اقتصادی ویژه در آستاراخان (Astrakhan)، جایی که روسیه شروع به پذیرش محموله‌های ایران کرد، فعالیت خواهد کرد. البته انجام این پروژه مشترک تنها زمانی امکان‌پذیر است که تنظیم‌گری بازار دارایی‌های دیجیتال روسیه کامل شود.

ارز دیجیتال مشترک بین کشورهای آفریقایی

دبیر جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (ECOWAS) اعلام کرد که ۱۵ کشور آفریقایی می‌خواهند تا سال ۲۰۲۷ یک ارز واحد تشکیل دهند. این کشورها حالا متعهد شده‌اند که حداکثر تا سال ۲۰۲۷ این ارز واحد را به جریان بیندازند. وامکله منه (Wamkele Mene) در این رابطه گفت: کشورهای آفریقایی روزی را خواهند دید که تمامی سیستم‌های پرداخت آن‌ها و معاملات‌شان با یک واحد پول مشترک صورت می‌گیرد.

احتمال موفقیت ارز دیجیتال مشترک بین کشورها چقدر است؟

احتمال موفقیت یک ارز دیجیتال مشترک بین کشورها به چندین عامل بستگی دارد، از جمله توافق و همکاری کشورهای شرکت‌کننده، توانایی فنی ارز دیجیتال، پذیرش آن توسط بازارهای جهانی و قابلیت رقابت با سایر ارزهای دیجیتال در بازار.

با توجه به ویژگی‌های ارز دیجیتال مشترک، این ارز به دلیل داشتن ویژگی‌هایی مانند شفافیت بیشتر و کاهش هزینه‌های تراکنش، می‌تواند قابلیت رقابت با ارزهای دیجیتال رایج دیگر را داشته باشد. در صورتی که کشورها بتوانند برای ایجاد چنین ارزی همکاری کنند، شانس موفقیت آن به شدت افزایش خواهد یافت. به هر حال، برای ایجاد یک ارز دیجیتال مشترک بین کشورها، نیاز به توافقات سیاسی و اقتصادی قوی است و این می‌تواند به عواملی مانند سطح همکاری و روابط سیاسی بین کشورها وابسته باشد.