مالیات شرکت‌ها در ایران: راهنمای کامل برای مدیران
اگر شما هم شرکت یا مؤسسه‌ای ثبت کرده‌اید، احتمالاً با واژه‌هایی مثل «اظهارنامه مالیاتی»، «دفاتر قانونی»، «حق تمبر»، «جرایم مالیاتی» یا «سامانه مودیان» زیاد روبه‌رو شده‌اید.
اما در عمل، بسیاری از مدیران و صاحبان کسب‌وکار هنوز نمی‌دانند دقیقاً از چه زمانی مشمول مالیات می‌شوند، چطور باید در سامانه سازمان امور مالیاتی ثبت‌نام کنند یا اصلاً چه هزینه‌هایی برای شرکتشان قابل قبول است. در این مطلب جامع و آموزشی پیرامون مالیات شرکت‌ها از رده، تمام نکاتی را که در سایت رسمی سازمان امور مالیاتی کشور برای اشخاص حقوقی آمده، به زبان ساده برایتان توضیح می‌دهیم.
اشخاص حقوقی چه کسانی هستند؟
به زبان ساده، هر نوع شرکت، مؤسسه، تعاونی یا نهاد غیردولتی که دارای شماره ثبت رسمی باشد، شخص حقوقی محسوب می‌شود.
این یعنی هر واحدی که به اسم خودش فعالیت اقتصادی انجام دهد، مکلف است طبق قانون، امور مالی و مالیاتی خود را ثبت و گزارش کند — حتی اگر تازه تأسیس شده باشد یا هنوز درآمد زیادی نداشته باشد.
اولین قدم: ثبت‌نام در سامانه سازمان امور مالیاتی
بعد از ثبت شرکت در اداره ثبت، اطلاعات هویتی شرکت به‌صورت خودکار به سامانه سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود.
اما کار شما در این مرحله تمام نمی‌شود!
باید وارد درگاه خدمات الکترونیکی سازمان به نشانی
my.tax.gov.ir 👉
شوید و مراحل ثبت‌نام الکترونیکی مؤدیان را تکمیل کنید.
در این سامانه می‌توانید:
-
اظهارنامه مالیاتی خود را ارسال کنید
-
مالیاتتان را به‌صورت آنلاین پرداخت کنید
-
بدهی مالیاتی را استعلام بگیرید
-
گواهی مالیاتی دریافت کنید
-
به برگ تشخیص یا برگ قطعی اعتراض کنید
تمام خدمات مالیاتی حالا به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود، پس اگر شرکتتان هنوز در این سامانه ثبت‌نام نکرده، هرچه زودتر اقدام کنید.
انتخاب نوع فعالیت و ثبت ارزش افزوده
در زمان ثبت‌نام در سامانه، دقت کنید که نوع فعالیت را به‌درستی مشخص کنید.
برای بیشتر شرکت‌ها، گزینه‌ی «معمولی – ارزش افزوده» باید انتخاب شود.
اگر شرکت شما مشمول مالیات بر ارزش افزوده است، باید در دوره‌های مشخص، اظهارنامه ارزش افزوده را هم از طریق همین سامانه ارسال کنید.
حق تمبر سهام یا سهم‌الشرکه
بسیاری از شرکت‌ها نمی‌دانند که فقط ثبت شرکت کافی نیست؛ باید ظرف دو ماه از تاریخ ثبت قانونی شرکت، مالیات موسوم به حق تمبر را هم پرداخت کنند.
میزان این مالیات برای شرکت‌های سهامی و با مسئولیت محدود برابر با نیم در هزار سرمایه ثبت‌شده است.
اگر سرمایه بعداً افزایش پیدا کند، باید دوباره ظرف دو ماه از تاریخ ثبت افزایش سرمایه، حق تمبر جدید را پرداخت کنید.
در غیر این صورت، شرکت علاوه بر مبلغ اصلی، دو برابر آن جریمه خواهد شد.
دفاتر قانونی: دفتر روزنامه و دفتر کل
اشخاص حقوقی باید تمام فعالیت‌های مالی خود را در دفاتر قانونی ثبت کنند.
این دفاتر شامل دفتر روزنامه و دفتر کل هستند و قبل از شروع سال مالی باید از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی برای دریافت آن‌ها اقدام شود.
در این دفاتر، باید تمام رویدادهای مالی (مثل خرید، فروش، پرداخت حقوق، دریافت وجه و غیره) طبق استانداردهای حسابداری ثبت شود.
عدم ثبت صحیح اطلاعات یا نداشتن دفاتر قانونی ممکن است باعث رد دفاتر و محاسبه مالیات به‌صورت علی‌الرأس شود.
مالیات حقوق کارکنان و تکالیف کارفرما
اگر شرکت شما کارمند دارد و به آن‌ها حقوق پرداخت می‌کنید، باید مالیات حقوق را از حقوق هر فرد کسر کرده و تا پایان ماه بعد به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنید.
برای این کار، کارفرما باید فهرست حقوق و مزایای کارکنان را از طریق سامانه مالیات بر درآمد حقوق ارسال کند.
اگر در موعد مقرر این فهرست ارسال نشود، شرکت مشمول جریمه خواهد شد. بنابراین ثبت دقیق اطلاعات حقوق و مزایا و پرداخت به‌موقع مالیات حقوق، از مهم‌ترین وظایف کارفرمایان است.
مالیات اجاره
اگر شرکت ملکی را اجاره کرده یا خودش ملکی را اجاره داده است، مشمول مالیات بر اجاره می‌شود. در این حالت، پرداخت‌کننده اجاره (مستأجر یا موجر، بسته به نوع قرارداد) موظف است مالیات مربوط را کسر کرده و تا پایان ماه بعد پرداخت کند.
اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی
مهم‌ترین بخش در تقویم مالیاتی شرکت‌ها، زمان تسلیم اظهارنامه است. تمام شرکت‌ها باید حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالیاتی، اظهارنامه خود را از طریق سامانه my.tax.gov.ir ارسال کنند. همچنین به همراه اظهارنامه، باید ترازنامه، صورت سود و زیان، فهرست شرکا و سهام‌داران، و گزارش حسابرس (در صورت وجود) را نیز ارائه دهید.
حتی اگر شرکت در طول سال هیچ درآمدی نداشته باشد، تسلیم اظهارنامه صفر الزامی است. عدم ارسال اظهارنامه در موعد مقرر، باعث جریمه و محرومیت از معافیت‌ها می‌شود.
انحلال شرکت و مالیات مربوطه
اگر شرکت تصمیم به انحلال بگیرد، مدیر یا مدیران تصفیه باید ظرف شش ماه از تاریخ ثبت انحلال، اظهارنامه مالیاتی مربوط به آخرین دوره فعالیت شرکت را ارائه داده و مالیات آن را بپردازند. در غیر این صورت، بدهی‌های مالیاتی بر عهده مدیران باقی خواهد ماند.
نحوه محاسبه مالیات اشخاص حقوقی
طبق قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی برابر است با:
(فروش کالا و خدمات + سایر درآمدها) – (هزینه‌های قابل قبول + استهلاکات)
سپس مالیات بر درآمد به نرخ ثابت ۲۵ درصد (یا طبق اصلاحیه اخیر، ۲۱ درصد برای شرکت‌های تولیدی دارای مجوز از وزارتخانه‌های ذی‌ربط) محاسبه می‌شود.
اگر شرکت زیان‌ده باشد و مدارک حسابداری آن معتبر باشد، مالیاتی تعلق نمی‌گیرد.
اما اگر اظهارنامه ارائه نشود یا دفاتر مورد قبول نباشد، سازمان امور مالیاتی می‌تواند درآمد شرکت را به‌صورت برآوردی (علی‌الرأس) محاسبه کند.
هزینه‌های قابل قبول مالیاتی چیست؟
سؤال رایج مدیران: «چه هزینه‌هایی برای شرکت از نظر مالیاتی قابل قبول است؟» قانون به‌طور شفاف می‌گوید: فقط هزینه‌هایی قابل قبول هستند که واقعی، مستند و در راستای فعالیت شرکت باشند. برخی از مهم‌ترین هزینه‌های قابل قبول عبارت‌اند از:
-
بهای خرید کالا یا مواد مصرفی
-
هزینه حقوق و دستمزد
-
اجاره دفتر یا تجهیزات
-
هزینه‌های آب، برق، تلفن و اینترنت
-
هزینه بیمه دارایی و کارکنان
-
هزینه حمل‌ونقل، پذیرایی و ایاب و ذهاب
-
هزینه تعمیر و نگهداری دارایی‌ها
-
هزینه آموزش کارکنان یا خدمات رفاهی (با مدارک معتبر)
🔸 توجه: هزینه‌هایی که بیش از ۵۰ میلیون ریال هستند، فقط در صورتی پذیرفته می‌شوند که پرداخت آن‌ها از طریق سیستم بانکی انجام شده باشد.
استهلاک دارایی‌ها
دارایی‌هایی مثل ساختمان، ماشین‌آلات، خودرو یا تجهیزات، در طول زمان مستهلک می‌شوند. شرکت‌ها می‌توانند هر سال بخشی از بهای این دارایی‌ها را به‌عنوان استهلاک قابل قبول مالیاتی ثبت کنند. روش‌های استهلاک معمولاً شامل خط مستقیم یا مانده نزولی است. در صورت فروش دارایی مستهلک، مابه‌التفاوت ارزش دفتری و قیمت فروش در همان سال به‌عنوان سود یا زیان محاسبه می‌شود.
معافیت‌ها و مالیات با نرخ صفر
خبر خوب این است که بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی در ایران، تحت شرایطی از نرخ صفر مالیاتی یا معافیت کامل برخوردارند. این یعنی شما باید اظهارنامه خود را تسلیم کنید، اما مالیات صفر محاسبه می‌شود.
برخی از مهم‌ترین موارد معافیت یا نرخ صفر:
-
درآمد شرکت‌های تولیدی و معدنی
-
فعالیت‌های بیمارستانی، هتل‌ها و مراکز گردشگری غیردولتی
-
شرکت‌های تعاونی کشاورزی، کارگری و صیادی
-
مدارس، دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های غیرانتفاعی
-
مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه
-
شرکت‌های فعال در صادرات کالا و خدمات غیرنفتی
-
کارگاه‌های فرش دستباف و صنایع‌دستی
اگر شرکت شما در این دسته‌ها قرار دارد، حتماً مدارک لازم را نگهداری کنید و اظهارنامه‌تان را به‌موقع ارائه دهید تا از این مزایا استفاده کنید.
جرایم مالیاتی که باید بشناسید
قانون برای تأخیر یا قصور در انجام تکالیف مالیاتی، جریمه‌هایی در نظر گرفته است.
برخی از رایج‌ترین آن‌ها:
| مورد | میزان جریمه |
|---|---|
| عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر | ۳۰٪ مالیات متعلق |
| عدم ارائه دفاتر قانونی | ۲۰٪ مالیات متعلق |
| کتمان درآمد یا اعلام هزینه غیرواقعی | ۳۰٪ مالیات مربوط |
| تأخیر در پرداخت مالیات | ۲٪ مالیات به ازای هر ماه تأخیر |
| عدم ارائه گزارش حسابرسی (در صورت الزام) | ۲٪ مالیات متعلق |
| تأخیر در پرداخت مالیات حقوق کارکنان | ۱۰٪ مبلغ و ۲٪ ماهانه جریمه تأخیر |
دادرسی و اعتراض به برگ تشخیص مالیات
اگر سازمان امور مالیاتی برای شرکت شما برگ تشخیص صادر کند و شما با آن مخالف باشید، می‌توانید ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ اعتراض خود را ثبت کنید. اعتراض می‌تواند توسط مدیرعامل، وکیل رسمی یا نماینده شرکت ارائه شود.
سازمان موظف است ظرف ۴۵ روز موضوع را بررسی کند. اگر اختلاف برطرف نشود، پرونده به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده می‌شود. در مرحله تجدیدنظر، رأی هیأت قطعی و لازم‌الاجرا است.
ابلاغ الکترونیکی اوراق مالیاتی
از سال ۱۳۹۹ به بعد، همه‌ی ابلاغ‌های مالیاتی (مثل برگ تشخیص، برگ قطعی و…) به‌صورت الکترونیکی در کارپوشه مؤدیان در سایت my.tax.gov.ir انجام می‌شود. پس از بارگذاری اوراق، سازمان از طریق پیامک به شما اطلاع می‌دهد. اگر طی ۱۰ روز اوراق را مشاهده نکنید، روز یازدهم تاریخ ابلاغ قانونی محسوب می‌شود، حتی اگر هنوز آن را باز نکرده باشید! پس همیشه وضعیت کارپوشه خود را بررسی کنید تا فرصت اعتراض را از دست ندهید.
مشوق‌ها و پاداش‌های مالیاتی
قانون فقط جریمه ندارد — مشوق هم دارد!
اگر شرکت شما مالیات خود را به‌موقع پرداخت کند یا اظهارنامه‌اش را کامل و صحیح ارائه دهد، از تخفیف‌ها و جوایز مالیاتی بهره‌مند می‌شود:
-
پرداخت مالیات در موعد مقرر: معافیت از ۸٪ جرایم
-
افزایش درآمد ابرازی نسبت به سال قبل: کاهش ۵٪ از نرخ مالیاتی
-
تسلیم اظهارنامه کامل و شفاف: برخورداری از نرخ صفر مالیاتی در برخی بخش‌ها
نکات کلیدی برای حسابداران و مدیران
- دفاتر قانونی را درست نگهداری کنید: هر اشتباه کوچک در ثبت حساب‌ها می‌تواند به رد دفاتر منجر شود.
- از نرم‌افزار حسابداری استاندارد استفاده کنید: بهتر است برنامه شما قابلیت اتصال به سامانه مودیان و صورتحساب الکترونیکی را داشته باشد.
- پرداخت‌ها را بانکی انجام دهید: هزینه‌هایی که نقدی یا بدون مدرک پرداخت شوند، در محاسبه مالیات پذیرفته نمی‌شوند.
- همیشه اظهارنامه را در موعد مقرر ارسال کنید: مهلت تأخیر حتی یک روزی، می‌تواند معافیت‌ها را از بین ببرد.
- از حسابرس رسمی کمک بگیرید: شرکت‌هایی با درآمد بالا یا فعالیت خاص باید صورت‌های مالی حسابرسی‌شده ارائه دهند.
- پیگیر اطلاعیه‌ها در کارپوشه مالیاتی باشید: ابلاغ‌ها فقط از طریق سامانه ارسال می‌شوند؛ نه پست، نه ایمیل.
جمع‌بندی: مالیات را بشناسیم تا نگرانش نباشیم
اگرچه قوانین مالیاتی در ظاهر پیچیده‌اند، اما در واقع هدفشان ساده است: شفافیت، عدالت و حمایت از کسب‌وکارهای منظم.
هر شرکتی که دفاتر شفاف، حسابداری درست و اظهارنامه دقیق داشته باشد، نه‌تنها جریمه نمی‌شود، بلکه می‌تواند از معافیت‌ها و امتیازات قانونی هم استفاده کند.
یادتان باشد، فرار مالیاتی باهوش بودن نیست؛ خطر بزرگی است که می‌تواند جریمه‌های سنگین و حتی مشکلات قضایی در پی داشته باشد. اما با کمی نظم و آگاهی، مالیات به بخشی طبیعی و قابل پیش‌بینی از فعالیت اقتصادی شما تبدیل می‌شود.
