تأمین مالی زنجیره تأمین (SCF): پل نقدینگی بین خریدار و فروشنده

SCF (Supply Chain Finance) یک سازوکار مالی برای تسهیل جریان نقدینگی در زنجیره تأمین است. تأمین مالی زنجیره تأمین (SCF) روشی جدید برای مدیریت جریان نقدینگی بین خریداران و تأمین‌کنندگان (یا فروشندگان) است. در این روش، پس از تحویل کالا و تأیید فاکتور، تأمین‌کننده می‌تواند مبلغ فاکتور را از طریق یک پلتفرم و با کمک یک نهاد مالی زودتر دریافت کند، بدون اینکه نیاز باشد تا موعد پرداخت خریدار صبر کند. این پلتفرم‌ها نقش واسطه‌ی را دارند و باعث می‌شوند تأمین‌کنندگان سریع‌تر به پول خود برسند و خریداران نیز زمان بیشتری برای پرداخت داشته باشند. نتیجهٔ این فرآیند، کاهش فشار مالی، افزایش اعتماد و روان شدن جریان پول در کل زنجیره معاملات است. در این مطلب زنجیره مالی تامین را بررسی می‌کنیم.

SCF یا زنجیره تامین مالی دقیقاً چیست؟ 

به زبان ساده، SCF یعنی راه و روشی که باعث می‌شود فروشنده (تأمین‌کننده) پول فاکتورِ تأییدشده‌اش را زودتر بگیرد، چون یک بانک یا پلتفرم مالی به پشتوانهٔ اعتبار خریدارِ بزرگ (فروشگاه/کارخانه) آن پول را جلو می‌اندازد. خریدار هم در موعد اصلی پول را به بانک/پلتفرم می‌پردازد. نتیجه: فروشنده منتظر نمی‌ماند، خریدار هم تحت فشار نقدینگی قرار نمی‌گیرد.

SCF چگونه گره نقدینگی را باز می‌کند؟

از دیدگاه “رده” زنجیره تامین مالی به‌منزلهٔ خون در کالبد اقتصاد است و از طریق واسطه‌گری مؤثر، جریان کارِ کسب‌وکارها را پشتیبانی می‌کند. در واقع: 

فروشنده: به پولش زودتر می‌رسد؛ راحت‌تر مواد اولیه می‌خرد و برنامه‌ریزی می‌کند.

خریدار: زنجیرهٔ تأمینش پایدار می‌ماند؛ تأمین‌کننده‌ها ضعیف نمی‌شوند و کیفیت افت نمی‌کند.

کل بازار: اختلاف و تأخیر کمتر می‌شود؛ همه با شفافیت بیشتر کار می‌کنند.

در واقع:

• خریداران بزرگ: تمایل دارند برای بهبود جریان نقدینگی خود، زمان پرداخت به تأمین‌کنندگان را طولانی‌تر کنند (مثلاً 90 یا 120 روز).
• تأمین‌کنندگان کوچک: برای تولید و ادامه فعالیت به نقدینگی فوری نیاز دارند و نمی‌توانند 90 تا 120 روز منتظر بمانند.

مدل‌های رایج پلتفرم‌های SCF

خیلی خلاصه و کلی بخواهیم بگوییم، پلتفرم های SCF به دو طبقه تقسیم می‌شوند:

• پلتفرمِ نرم‌افزاری: بیشتر نقش «سیستم و هماهنگ‌کننده» را دارد.
• پلتفرمِ تأمین مالی/کارگزار: علاوه‌بر نرم‌افزار، با بانک‌ها/سرمایه‌گذاران کار می‌کند تا پول زودتر به فروشنده برسد.

درآمد پلتفرم‌های SCF از کجاست؟

یعنی پلتفرم در ازای کاری که انجام می‌دهد پولِ خدمت می‌گیرد؛ نه لزوماً “بهره”.
خدمتِ اصلی چیست؟ سریع و مطمئن کردنِ پرداخت پولِ فاکتورهای تایید شده بین خریدار و فروشنده، و هماهنگی با بانک/سرمایه‌گذار.
پس «درآمد پلتفرم» معمولاً از این‌جاست:

• حقِ استفاده از نرم‌افزار اشتراک/آبونمان،
• کارمزدهای کوچکِ عملیاتی به‌ازای هر فاکتور،
• گاهی کارمزد هماهنگی مالی با بانک/سرمایه‌گذار،
• بعضی خدمات جانبی مثل احراز هویت، گزارش تحلیلی، کارمزد پرداخت و… 

به طور کلی دو نوع درآمد:

• تخفیف زمانی: اگر 60 روز زودتر پول می‌خواهید، مثلاً 2٪ از مبلغ فاکتور کم می‌شود و باقی‌اش را همان روز می‌گیرید.
• کارمزد/نرخ ثابت: بعضی برنامه‌ها به‌جای تخفیف، یک نرخ یا کارمزد شفاف می‌گیرند.

ریسک‌های SCF چیست؟

با وجود مزایا، SCF چالش‌هایی نیز به همراه دارد:

• انباشتگی بدهی: احتمال ایجاد انباشتگی بدهی در صورت عدم مدیریت صحیح.
• وابستگی: وابستگی بیش از حد تأمین‌کنندگان به سیستم SCF یک خریدار بزرگ، می‌تواند در صورت قطع شدن این خدمات، آن‌ها را دچار مشکل نقدینگی کند.
• پیچیدگی عملیاتی: راه‌اندازی و اجرای پلتفرم‌های SCF، به خصوص در زنجیره‌های تأمین با تعداد زیاد تأمین‌کننده، نیازمند فناوری و دقت بالاست.

در تأمین مالی زنجیرهٔ تأمین معمولاً 6 راه رایج داریم:

• پرداخت زودتر به فروشنده با پشتوانهٔ خریدار
  بانک پولِ فروشنده را همین حالا می‌دهد؛ خریدار در سررسید به بانک می‌پردازد. مثال: هایپرمارکت امروز پول کارخانه را می‌دهد، خودش ماه بعد تسویه می‌کند.
• تخفیف در برابر پرداخت زودتر با پولِ خودِ خریدار
  خریدار اگر زودتر بپردازد، فروشنده تخفیف زمانی می‌دهد. مثال: اگر امروز واریز کنم، 3٪ کمتر حساب کن
• نقد کردن فاکتورهای نسیهٔ فروشنده
  فروشنده فاکتورِ تأییدشده‌اش را می‌فروشد و همان روز پول می‌گیرد؛ بعداً از خریدار وصول می شود. مثال: به‌جای 90 روز انتظار، امروز نقد می‌شود.
• پولِ قبل از تولید/ارسال (بر پایهٔ سفارش قطعی)
  سفارش قطعی است، اما برای خرید مواد اولیه پول کم است؛ بر مبنای همان سفارش، نقدینگی داده می‌شود.
• وام روی موجودی انبار یا کالای در مسیر
  کالا وثیقه می‌شود و صاحب کالا وام کوتاه‌مدت می‌گیرد تا پول در «انبار» قفل نماند.
• اعتبار برای نمایندگان و توزیع‌کننده‌ها
  به فروشگاه‌های شبکهٔ فروش سقف اعتباری داده می‌شود تا جنس بگیرند و بعد از فروش تسویه کنند.

سکوی تأمین مالی جمعی چیست و چه تفاوتی با SCF دارد؟

سکوی تأمین مالی جمعی یک بستر آنلاین است که به افراد یا کسب‌وکارها اجازه می‌دهد برای اجرای یک پروژه یا طرح، از تعداد زیادی سرمایه‌گذار خرد پول جمع کنند. در این روش به‌جای مراجعه به بانک یا یک سرمایه‌گذار بزرگ، افراد علاقه‌مند با مبالغ کوچک در پروژه مشارکت می‌کنند و در مقابل، طبق قوانین پلتفرم، سهم یا سود مشخصی دریافت می‌کنند.

چند شرکت و پلتفرم فعال در این حوزه

شرکت‌هایی در حوزه تأمین مالی به‌صورت SCF و همچنین سکوهای تأمین مالی جمعی فعالیت می‌کنند که برخی از آن‌ها در ادامه معرفی شده‌اند:

• سککوک (Sakkook) 
• SCF.finance 
• گروه مالی شهر (بخش SCF)
• نوآوران بوم‌گستر امید (سامانه‌های SCF)
• هم‌آفرین (سکوی تأمین مالی جمعی) 
• کارن‌کراد (سکوی تأمین مالی جمعی) 
• دونگی (سکوی تأمین مالی جمعی)